KGHM Polska Miedź, ósmy producent miedzi na świecie rozważa zaangażowanie w produkcję tzw. niskostratnych kabli energetycznych, które mogą być wykorzystane przez polskie koncerny energetyczne w modernizacji sieci dystrybucyjnej.

KGHM Polska Miedź, ósmy producent miedzi na świecie sprzedaje ją głównie w postaci katod miedzianych, walcówki, czyli blachy i wlewek. Obecnie 50 proc. produkcji rafinowanej miedzi katodowej produkowanej w Hucie Miedzi Głogów i HM Legnica jest przetwarzana walcowni w HM Cedynia (w Orsku, w woj. dolnośląskim) na walcówkę (z której produkowany jest potem drut o grubości 8, 10 i 12,7 mm, przeznaczany na żyły przewodzące w kablach energetycznych), na drut z miedzi beztlenowej o grubości od 8 do 25 mm, oraz drut z miedzi beztlenowej z dodatkiem srebra o grubości od 8 do 25 mm. Pod koniec grudnia 2018 r., po pół roku pracy nowy zarząd kierowany przez Marcina Chludzińskiego przedstawił aktualizację strategii średnioterminowej do 2023 r., z perspektywą do 2030 r., w której zapowiedziano wydłużenie łańcucha wartości dodanej portfela oferowanych produktów. Na koniec 2030 r. udział wysokoprzetworzonych produktów miedziowych (drutu OFE-Cu, granulatu OFE-Cu oraz produktów końcowego zastosowania) w skonsolidowanych przychodach ze sprzedaży miałby wzrosnąć do 10 proc. Z informacji Cleanerenergy.pl wynika, że ramach tego procesu lubiński koncern planuje rozpoczęcie masowej produkcji niskostratnych kabli energetycznych.

„KGHM Polska Miedź jest jednym z głównych współwłaścicieli tzw. własności intelektualno-prawnej, czyli patentu na produkcję kabli niskostratnych. Obecnie trwają ostatnie testy eksploatacyjne, m.in. na odporność pogodową, i jeśli wypadną pozytywnie, to powstanie pytanie, kto najbardziej efektywnie może tę technologię skomercjalizować”–  potwierdza Andrzej Kensbok, dyrektor naczelny ds. projektów strategicznych KGHM Polska Miedź.

Technologia produkcji przewodów niskostratnych, ich konstrukcje są chronione patentem w Polsce i za granicą już od czterech lat. Od tego czasu trwały wszechstronne testy, konieczne przed ich dopuszczeniem do powszechnego stosowania w elektroenergetyce. Przewody zawieszono na linii napowietrznej, gdzie podczas testów polowych sprawdzano parametry eksploatacyjne. Miedź ma wysoką przewodność elektryczną, znacznie lepszą niż powszechnie stosowane elektroenergetyce aluminium, ale przewód elektroenergetyczny, którego średni czas eksploatacji w linii napowietrznej wynosi ok. 50 lat, musi charakteryzować się wyjątkowymi własnościami wytrzymałościowymi, tym mieć wysoką odporność cieplną, zmęczeniową, i na deformacje (tzw. reologiczną). Dlatego też badania trwały cztery lata. Wszystko wskazuje na to, że zakończą się pomyślnie.

Skoro tak, to byłaby to najbardziej znacząca komercjalizacja projektu badawczego, jaki KGHM Polska Miedź realizuje od kilku lat z dofinansowaniem Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. W projekcie CuBR2/3 – opracowanie wysokoprzewodzących i wysokowytrzymałych rdzeni nośnoprzewodzących do niskostratnych napowietrznych przewodów z zawartością srebra do 5% – oprócz KGHM Polska Miedź wzięły udział Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, Instytut Metali Nieżelaznych w Gliwicach, z którymi koncern współpracuje od lat oraz Tele-Fonika Kable S.A. Całkowity budżet wynosi 6,8 mln zł, z czego 3,24 mln zł zadeklarował KGHM Polska Miedź, który ma też decydujący głos w sprawie przyszłej komercjalizacji patentu.

Nowatorskim produktem, czyli wysokoprzewodzącymi i wysokowytrzymałymi rdzeniami nośno-przewodzącymi dla niskostratnych napowietrznych przewodów elektroenergetycznych na bazie drutów Cu-Ag mogłyby być zainteresowane największe koncerny energetyczne. Obecnie większość linii napowietrznych w Polsce to przewody AFL (stalowo-aluminiowe), które mają ma rdzenie stalowe (posiadając wysoką wytrzymałość mechaniczną, spełniają rolę nośną), nieprzewodzące jednak energii elektrycznej. Innowacyjna technologia pozwoli na zwiększenie obciążalności prądowej linii, co ma kolosalne znaczenie przy przyjmowaniu dodatkowych wolumenów energii produkowanej przez OZE, przy znacznie mniejszych stratach na przesyle.

Polskie koncerny kilku od intensywnie modernizują swoją sieć przesyłową i dystrybucyjną, dostosowując ją do wyzwań związanych z OZE, ale też chcą ograniczyć straty na przesyle energii (w tym przypadku głównie wymieniając transformatory na niskostratne). W I półroczu 2019 r. cztery firmy: PGE Polska Grupa Energetyczna, Enea, Tauron Polska Energia oraz Energa wydały na inwestycje łącznie 6,01mld zł, z czego 2,8 mld zł to nakłady poniesione w segmencie dystrybucji. Kolejnym dużym odbiorcą mogą być Polskie Sieci Elektroenergetyczne, które rozbudowują i modernizują infrastrukturę przesyłową. Według wcześniejszych szacunków Ministerstwa Energii, nakłady inwestycyjne PSE mają wynieść w najbliższych czterech latach 6 mld zł. PSE same opracowały w ramach prac badawczych i rozwojowych prowadzonych w 2016 r., konstrukcję przewodów niskostratnych wraz ze specyfikacją techniczną, które zastąpiłyby dotychczas stosowaną, standardową konstrukcję wykorzystywaną w liniach elektroenergetycznych, tylko że niskiego napięcia (NN). Rozwiązanie miało pomóc ograniczyć straty przesyłowe w nowych liniach elektroenergetycznych, przy jednoczesnym zachowaniu dotychczasowych parametrów pracy.

Produktem KGHM mogą być zainteresowana także Grupa PKP, która jest jednym z największych końcowych odbiorców energii elektrycznej w Polsce. PKP Polskie Linie Kolejowe, zarządzające, według danych na koniec 2017 r., 18 513 km linii kolejowych – co daje 35 967 km torów, z czego 11 816 km linii było zelektryfikowanych, a długość trakcji wynosiła 24 697 tkm. realizują w ramach Krajowego Programu Kolejowego(do 2020 r.) inwestycje o wartości 66,4 mld zł. W jego ramach w 2017 r. zmodernizowano 855 tkm sieci trakcyjnej. Oprócz modernizowanie i rozbudowy tras rząd planuje również budowę sieci połączeń kolei dużych prędkości łączących duże polskie aglomeracje.

„Kluczowym warunkiem udanej komercjalizacji projektu jest chłonność rynku, a początkowym okresie działania przede wszystkim wielkość popytu krajowego. Jeśli więc potencjał rynku jest rzeczywiście tak duży, to przyszłość projektu wygląda obiecująco. Musimy to jednak jeszcze dokładnie zbadać, zanim podejmiemy decyzje o rozpoczęciu fazy komercyjnej” – wyjaśnia  dyrektor Andrzej Kensbok.

Obecnie około 50 proc. produkcji Huty Cedynia, która wynosi ok. 265 tys. ton walcówki i kabli rocznie jest sprzedawana do krajowych producentów kabli. W realizacji planów lubińskiego koncernu problemem może być więc to, że jednym ze współwłaścicieli patentu jest Tele-Fonika Kable, europejski potentat w branży, jednocześnie jeden kluczowych, największy w Polsce klient KGHM. W maju 2018 r. myślenicka firma zawarła z KGHM Polska Miedź 5-letni aneks do długoterminowej umowy o współpracy, zakładający dostawę 300 tys. ton walcówki miedzianej do końca 2022 r. o szacunkowej wartości 7,5-8,1 mld zł. Tele-Fonika Kable, która ma w ofercie ok. 25 tys. typów kabli i przewodów jest też producentem przewodów napowietrznych gołych (nie wykorzystuje w nich miedzi, a aluminium) i izolowanych. W 2018 r. firma miała 3,58 mld zł przychodów ze sprzedaży, i 46,8 mln zł zysku netto.

„Relacje z klientami są bardzo ważne. Jeśli jednak potencjał rynku jest tak duży, warto się zastanowić nad budową nowych mocy produkcyjnych, tym bardziej jeśli nie będą „wchodziły w drogę” działającym już firmom. Myślę, że taki kompromis byłby możliwy” – podsumowuje Andrzej Kensbok, dyrektor naczelny ds. projektów strategicznych KGHM Polska Miedź.

W 2016 r. Tele-Fonika Kable ogłosiła przetarg na przystosowanie  linii do ciągłego procesu nakładania powłoki aluminiowej o grubości ok. 0,5 mm na druty ze stopu miedzi o średnicy od 4 mm w jednej ze swoich czterech polskich fabryk, w TF Kable, Zakład Kraków. Modernizacja mocy wytwórczych wygląda na przygotowania do produkcji kabli niskostratnych właśnie. Pytanie, czy na potrzeby fazy testowej, czy także późniejszej komercyjnej?

TB