Warunkiem koniecznym zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w horyzoncie najbliższych 5 lat, jest terminowe zakończenie rozpoczętych inwestycji – czytamy w opublikowanym przez ministerstwo klimatu i środowiska sprawozdaniu z wyników monitorowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej za lata 2019-2020.

Analizy resortu klimatu bowiem przedstawiają możliwość wystąpienia niedoborów wymaganych nadwyżek mocy w KSE po 2025 r. Jak wynika ze sprawozdania, większość inwestycji w nowe moce wytwórcze prowadzona jest zgodnie z harmonogramem.

Według autorów opracowania brak inwestycji w nowe i stabilne źródła energii spowoduje niezbilansowanie mocy w KSE i w konsekwencji przerwy w dostawach mocy dla odbiorców.

„Do momentu oddawania do eksploatacji nowych jednostek wytwórczych, dodatkowych w stosunku do obecnie budowanych, nie należy odstawiać istniejących źródeł wytwórczych. Ewentualne odstawienia obecnie eksploatowanych źródeł mogą następować w przypadku oddawania do eksploatacji ekwiwalentnej mocy dyspozycyjnej w stabilnych źródłach wytwórczych. Ze względu na długość i ryzyka procesów inwestycyjnych niezbędne jest niezwłoczne rozpoczęcie oraz szybka budowa nowych, stabilnych źródeł wytwarzania energii elektrycznej, które wypełnią lukę bilansową KSE w okresie do 2035 r. i latach późniejszych. Brak takich inwestycji wywoła skutek w postaci niezbilansowania mocy w KSE, co przełoży się na występowanie niedoborów mocy i w konsekwencji na przerwy w jej dostawach do krajowych odbiorców. Będzie się to wiązało również ze znaczącym wzrostem cen energii elektrycznej dla odbiorców końcowych. W skrajnych przypadkach może to grozić wystąpieniem awarii w funkcjonowaniu KSE” – czytamy w sprawozdaniu.

Sprawozdanie opisuje lata 2019-2020, kiedy to nadwyżka mocy dostępnej dla operatora systemu przesyłowego była wystarczająca dla pokrycia krajowego zapotrzebowania na moc elektryczną. Średnia wartość rezerwy mocy dostępnej dla OSP w okresie szczytu zapotrzebowania dni roboczych była w 2019 r. o 24,5% (szczyt poranny) i o 24,6% (szczyt wieczorny) wyższa w porównaniu z rokiem poprzednim. Natomiast w 2020 r. o 18,0% (szczyt poranny) i o 11,6% (szczyt wieczorny) wyższa w porównaniu z rokiem poprzednim.

„Utrzymuje się tendencja do szybszego wzrostu zapotrzebowania na moc w okresie letnim niż zimowym spowodowana głównie wzrostem liczby wykorzystywanych urządzeń klimatyzacyjnych. W kolejnych latach należy liczyć się z pogarszaniem możliwości pozyskania wymaganego poziomu rezerwy mocy dostępnej dla OSP w szczytach zapotrzebowania na moc” – czytamy w publikacji.

Sprawozdanie wskazuje – jak ocenia resort klimatu i środowiska – na konieczność prowadzenia racjonalnej gospodarki rezerw mocy w systemie przez podejmowanie nowych inwestycji i zarządzanie jednostkami istniejącymi, aby nie pogarszać sytuacji bilansowej krajowego systemu elektroenergetycznego, jak również na wykorzystanie rozwiązań zwiększających jego elastyczność.

„Przedstawiony dokument  pokazuje, że podejmowane przez nas działania przyczyniają się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego Polski. Odpowiadają również na stojące przed nami i -wciąż rosnące – wyzwania. W ich obliczu, sektor energetyczny powinien wykorzystać istniejące systemy wsparcia i instrumenty finansowe oraz nowe fundusze, mechanizmy regulacyjne i rozwiązania rynkowe, aby jak najlepiej przygotować się na przyspieszenie transformacji energetycznej. Dynamika zmian nie może obniżyć poziomu bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej do odbiorców i zabezpieczenia pracy systemu elektroenergetycznego” – komentuje sprawozdanie Michał Kurtyka, minister klimatu i środowiska.

Jak wynika z analiz bilansowych, istnieje ryzyko występowania istotnych i zwiększających się z biegiem czasu niedoborów wymaganej nadwyżki mocy w KSE po 2025 r.

„Pierwsze poważne niedobory mogą wystąpić w rezultacie planowanych trwałych odstawień z eksploatacji JWCD (Jednostki Wytwórcze Centralnie Dysponowane) cieplnych” – czytamy w sprawozdaniu.

Wśród wyzwań wskazano przede wszystkim stopniowe odchodzenie od technologii węglowych w kierunku zero i niskoemisyjnych i rozbudowę krajowych źródeł w oparciu o energetykę jądrową, OZE oraz paliwa gazowe, które będą zastępować funkcjonujące i przeważające obecnie, źródła węglowe.

„Polski system energetyczny potrafił pracować nawet z prawie 50-proc. udziałem OZE. Tak było 27 grudnia 2020 r. kiedy to zmniejszone zapotrzebowanie na energię elektryczną oraz dobre warunki atmosferyczne temu sprzyjały. Pomimo ograniczenia generacji w elektrowniach węglowych, krajowy system elektroenergetyczny pracował stabilnie. Obecnie nie jest to jednak możliwe w każdych warunkach” – dodaje minister Kurtyka.

Jednakże publikacja wskazuje, że wraz z rosnącym rozwojem OZE, dla jednoczesnego zapewnienia bezpieczeństwa pracy systemu elektroenergetycznego oraz zwiększania integracji w nim źródeł odnawialnych, konieczne będzie opracowanie mechanizmów wspierających pogodzenie dwóch potrzeb systemu, czyli odpowiedniego poziomu mocy ze stabilnych źródeł i rozwoju źródeł zeroemisyjnych. Dzięki takim mechanizmom możliwe będzie zapewnienie, że rozwój OZE w Polsce będzie odbywał się z zachowaniem efektywności ekonomicznej i technicznej.  

„W związku z rosnącym udziałem OZE w krajowym miksie energetycznym, szczególnie odnotowanego w latach 2019-2020 bardzo dynamicznego przyrostu mocy zainstalowanej w źródłach fotowoltaicznych, pogłębia się presja konkurencyjna na konwencjonalne źródła wytwórcze, czego przykładem był 27 grudnia 2020 r., dzień ze zmniejszonym zapotrzebowaniem na energię elektryczną i dużą generacją elektrowni wiatrowych, kiedy to wystąpiła rekordowa produkcja energii elektrycznej z OZE. W godzinach 11.00-12.00 farmy wiatrowe pracowały z mocą 5,2 GW, a fotowoltaika – 1 GW. Podobnie po południu farny generowały 5,7 GW i chociaż nie było już istotnych dostaw energii ze słońca, to do dyspozycji nadal były elektrownie wodne. Razem OZE dostarczały ponad 7 GW mocy. Zaistniała w związku z tym potrzeba ograniczania generacji w elektrowniach węglowych. Ma to swoje znaczenie dla zapewniania bezpiecznej pracy systemu elektroenergetycznego, ponieważ dla zapewnienia możliwości zbilansowania systemu w każdym momencie konieczne jest utrzymywanie odpowiednich poziomów rezerw mocy, które mogą być zapewniane przez jednostki wytwórcze o stabilnym profilu wytwarzania” – piszą autorzy sprawozdania.

Opublikowane dane za lata 2019-2020 wskazują, że produkcja energii elektrycznej w elektrowniach krajowych w 2019 r. zmalała o 6 447 GWh (około 3,9%) w porównaniu z rokiem 2018. Nastąpił spadek zużycia energii przez odbiorców krajowych, z 170 932 GWh w 2018 r. do 169 391 GWh w roku 2019. Wystąpił zauważalny wzrost produkcji energii elektrycznej w elektrowniach zawodowych cieplnych gazowych w stosunku do roku 2018 o 26,2%. Również w roku 2020 produkcja energii elektrycznej w elektrowniach krajowych w 2020 r. zmalała o 6 458 GWh (około 4,1%) w porównaniu z 2019, r. Wystąpił zauważalny wzrost produkcji energii elektrycznej w źródłach odnawialnych (głównie fotowoltaicznych), o 14,1% w stosunku do 2019, r., oraz w elektrowniach zawodowych cieplnych gazowych, o 15,1% w stosunku do 2019 r.

Moc osiągalna elektrowni gazowych na koniec 2020 r. wynosiła 2 763 MW, co stanowiło około 5,6% ogółu mocy osiągalnej w KSE. W stosunku do roku 2019 uległo zwiększeniu tempo wzrostu mocy osiągalnej źródeł odnawialnych, głównie w wyniku przyłączeń generacji fotowoltaicznej. Na koniec 2020 r. moc osiągalna źródeł odnawialnych wynosiła 10 057 MW, co stanowiło 20,5% mocy osiągalnej w KSE i oznaczało jej wzrost o 2 572 MW (o około 34,4%) w stosunku do roku ubiegłego (w 2019 roku w stosunku do roku 2018 wzrost mocy osiągalnej źródeł odnawialnych wynosił około 16,0 %).

rb