Należy dążyć do połączenia w jak największym stopniu polityki klimatycznej z planem odbudowy gospodarki po pandemii koronawirusa – dzięki temu pobudzimy gospodarkę –mówi Michał Kurtyka, minister klimatu w wywiadzie dla cleanerenergy.pl.

Cleanerenergy.pl: Polska jest jednym z sygnatariuszy listu do Komisji Europejskiej, w którym jest mowa o przeznaczeniu w najbliższych 30 latach 2 bln euro tylko na energię pochodzącą ze słońca i wiatru. W liście jest mowa o uruchomieniu takich instrumentów jak InvestEU, CEF, Funduszu Sprawiedliwej Transformacji czy zielonych obligacji właśnie dla potrzeb rozwoju zielonej energii i jest prośba o szybkie zajęcie się tą sprawą przez Komisję Europejską. Na ile można liczyć na zgodę KE na takie postulaty, tym bardziej, że pandemia spowolniła branżę OZE?

Michał Kurtyka, minister klimatu: List, którego jesteśmy sygnatariuszem, stanowił apel do Komisji Europejskiej, w którym wraz z innymi Państwami Członkowskimi chcieliśmy podkreślić m.in. to, że do skutecznej realizacji zadań związanych ze zmniejszeniem emisyjności gospodarki oraz sektora energetycznego niezbędne są szerokie działania oraz odpowiednie instrumenty finansowe. Jest to istotne szczególnie w Polsce, ponieważ nasz sektor energetyczny będzie przechodzić dużo głębszą, a co za tym idzie bardziej kosztowną transformację. Energia pochodząca ze słońca i wiatru jest obecnie najpopularniejsza, a uśrednione koszty wytwórcze tych instalacji spadały w ostatnich latach w największym stopniu. Najbliższe lata przyniosą kolejne wzrosty efektywności ekonomicznej tych instalacji – stąd pragnęliśmy zwrócić uwagę Komisji, że należy wzmocnić również lokalne łańcuchy dostaw. Po trudnym dla wszystkich okresie epidemii COVID-19 chcemy jako UE być silniejsi – stąd nasz apel o wzmocnienie potencjału przemysłu OZE w Unii Europejskiej.

Cleanerenergy.pl: W jednej ze swoich wypowiedzi mówił Pan, że spowolnienie po pandemii jest nieuniknione. Czy resort przeanalizował jak bardzo wirus uderzył w sektor OZE, np. poprzez zahamowanie łańcucha dostaw podzespołów dla inwestorów?

M.K: Pewnego spowolnienia naturalnie nie można było uniknąć. Polska jest ściśle połączona z rynkiem światowym, w tym rynkiem dostaw m.in. z kierunku dalekowschodniego. Jednakże pomimo pandemii, raport „Renewable energy market update. Outlook for 2020 and 2021” opublikowany niedawno przez Międzynarodową Agencję Energii, wskazuje, że w tym roku moc zainstalowana OZE na świecie wzrośnie ok 6 proc. Wszyscy powoli wychodzimy z kryzysu, więc istotne jest, aby wrócić do realizacji wcześniej planowanych inwestycji jak najszybciej i wspomóc gospodarkę. Szczególnie szybko może wrócić podsektor fotowoltaiki, co wynika ze stosunkowo krótkiego okresu inwestycyjnego w te źródła.

Cleanerenergy.pl: Czy właśnie ta sytuacja nie powinna zaktywizować Komisji Europejskiej do szybszych działań w stronę wsparcia „zielonego biznesu”?

M.K: W pierwszej kolejności należy zobaczyć jak europejska gospodarka poradzi sobie z kryzysem ekonomicznym wywołanym pandemią COVID-19. Obecna sytuacja pokazuje jak ważne jest zwiększenie odporności gospodarki unijnej na niespodziewane wstrząsy i wzmocnienie lokalnych łańcuchów zależności i dostaw, które mogą nam dostarczyć kluczowe komponenty dla modernizacji energetyki. Niektóre działania i kierunki inwestycyjne ukierunkowane na transformację klimatyczną mają duży potencjał do pobudzenia gospodarki. W związku z tym należy dążyć do połączenia w jak największym stopniu polityki klimatycznej z planem odbudowy gospodarki po pandemii koronawirusa – dzięki temu pobudzimy gospodarkę, jednocześnie odnosząc się do problemów klimatycznych. Wielkie inwestycje w energetyce, które są bardzo w Polsce potrzebne, jak i działania na poziomie indywidualnych odbiorców będą kołem zamachowym polskiej gospodarki. Mechanizmy wsparcia należy zaprojektować tak, by środki były kierowane tam, gdzie są najbardziej potrzebne, a jednocześnie nie mogą powodować dodatkowych obciążeń dla innych sektorów oraz przede wszystkim dla społeczeństwa. W tej chwili bardzo istotne jest, aby chronić tych najbardziej zagrożonych ubóstwem energetycznym.

Cleanerenergy.pl: Jakiś czas temu głośno było o utworzeniu Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Jak na razie, poza zapewnieniami o wielkości kwot i skąd mają one pochodzić niewiele słychać. Czy właśnie teraz – kiedy już wiadomo, że dojdzie do spowolnienia gospodarczego – struktury unijne nie powinny skonkretyzować swoich planów z tym związanych? A jakie, w takim razie, są oczekiwania Polski?

M.K: Zanim pojawiła się pandemia koronawirusa, Komisja Europejska przedstawiła plan, który zakłada mobilizację biliona EUR do 2030 roku na realizację celów klimatycznych. Z naszej strony ważne byłoby zwiększenie puli środków, które możemy otrzymać jako kraj, ale są też inne kwestie, które są dla nas istotne. Widzimy działania w ramach FST nie tylko jako kroki podejmowane na rynku pracy, takie jak przekwalifikowanie pracowników czy programy osłonowe. Równie istotne jest również tworzenie nowoczesnych miejsc pracy, czyli pomoc w lokowaniu inwestycji na przekształcanych obszarach. Dlatego znaczący będzie zakres możliwego wsparcia z FST, zarówno o możliwości inwestowania w określone sektory, jak i również paliwa – widzę tutaj rolę inwestycji gazowych oraz wsparcia np. ciepłownictwa oraz transportu.

M.K: Komisja Europejska 27 maja br. opublikowała Komunikat w sprawie zaktualizowanych Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2021-2027 oraz Planu na Rzecz Odbudowy. Nasze działania oparte na wiarygodnej i rzeczowej argumentacji przyniosły efekty. Propozycja KE wychodzi naprzeciw oczekiwaniom Polski zwiększając czterokrotnie rozmiar FST. Z zadowoleniem odnotowujemy, że KE planuje dalsze wzmocnienie finansowe wszystkich filarów Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji. To oznacza dodatkowe 6 mld EUR dla polskich regionów węglowych, które będą się transformować, żeby tworzyć nowe miejsca pracy. Niewątpliwie mechanizmy te będą wsparciem w transformacji energetycznej Polski.

Cleanerenergy.pl: W jakim stopniu opóźnienia, spowodowane koronawirusem, wpłyną na osiągnięcie celu jakim jest 15 proc. udział OZE w zużyciu energii elektrycznej?

M.K: Należy pamiętać, że w kontekście celu na rok 2020 mówimy o udziale OZE w końcowym zużyciu energii brutto. Na ten cel składa się oczywiście energia elektryczna, ale także ciepłownictwo wraz z chłodnictwem oraz transport. Dodatkowo należy wspomnieć o udziale procentowym OZE jako części zużycia całej energii. Można więc, dla uproszczenia przyjąć, że gdy popyt na energię spada i uda się utrzymać produkcję z OZE przynajmniej na tym samym poziomie, to w końcowym rozrachunku udział OZE wzrośnie.

M.K: Na tę obecną trudno przyjąć jakiekolwiek założenia patrząc na sytuację z ostatnich 2 – 3 miesięcy. Jeszcze pół roku temu nikt nie mógł przewidzieć, że taka sytuacja wystąpi i będzie miała tak ogromny wpływ na światową gospodarkę.

Cleanerenergy.pl: W związku z tym, o jakim udziale w tym roku możemy mówić?

M.K: Jest jeszcze za wcześnie by określić udział OZE i zużycie energii w 2020 roku. W dużej mierze zależy to od tego w jaki sposób na oczekiwany powrót do normalności zareaguje gospodarka. Jako Ministerstwo Klimatu przeprowadziliśmy w 2018 i w 2019 roku jedne z największych w Europie aukcji OZE. W 2019 roku zaproponowaliśmy także uproszczony program „Mój Prąd” dla mikroinstalacji. Dzięki czemu odnotowujemy prawdziwy boom w fotowoltaice. Na 2020 rok planowane są dalsze aukcje OZE. To ogromy wysiłek, dzięki któremu mamy nadzieję wywiązać się z naszych zobowiązań międzynarodowych.

Cleanerenergy.pl: Druga odsłona „Czystego Powietrza” ruszyła 15 maja. Jakie zmiany wprowadzono w nowej wersji programu ?

M.K: Zależy nam, aby z Programu „Czyste Powietrze” skorzystało jak najwięcej osób. Dlatego stale go ulepszamy i staramy się jak najlepiej dopasować do potrzeb Polaków. Druga odsłona programu to przede wszystkim uproszczenie procedur przyznawania dotacji i samego wniosku, a tym samym skrócenie czasu rozpatrywania wniosków z 90 do 30 dni. To także zróżnicowanie skali dotacji pod kątem różnych grup społecznych po to, żeby odpowiedzieć na potrzeby najuboższych. Wypracowaliśmy w „Czystym Powietrzu”, takie rozwiązania, które pozwalają obywatelom łatwiej starać się o dofinansowanie na wymianę nieefektywnych źródeł ciepła oraz termomodernizację domów jednorodzinnych.

Cleanerenergy.pl: Jak skomentuje Pan ostatnią decyzję niemieckiego regulatora Bundesnetzagentur, który odrzucił wniosek Nord Stream 2 o derogację dla tego gazociągu? Polska ostro postulowała o włączeniu go do dyrektywy gazowej.

M.K: Decyzja niemieckiego regulatora o odrzuceniu wniosku potwierdziła stanowisko polskiej administracji w tej sprawie – gazociąg Nord Stream 2 nie został ukończony przed wejściem w życie dyrektywy gazowej, więc nie może uchylić się od stosowania jej zasad. Teraz istotne jest jak Nord Stream 2 podporządkuje się unijnemu prawu. Będziemy śledzić dalsze działania spółki oraz niemieckiego regulatora i oczekujemy, że w ślad za tą decyzją gazociąg NS2 nie zacznie funkcjonować dopóki nie uzyska decyzji certyfikującej jego pełną zgodność z europejskim prawem energetycznym. Gazociąg będzie musiał nie tylko stosować prawo UE, ale robić to w sposób zapewniający jego skuteczność. Polska jak i Komisja Europejska nie pozwolą na omijanie prawa przez operatora NS2.

Dziękujemy za rozmowę