„W ciągu 3-4 lat planujemy oddać do użytku farmy wiatrowe o mocy około 4 GW” – mówi Ireneusz Zyska, wiceminister klimatu i pełnomocnik rządu ds. OZE w wywiadzie dla cleanerenergy.pl.

Cleanerenergy.pl: Na czym polega rola pełnomocnika rządu ds. odnawialnych źródeł energii? Które ministerstwa są naturalnym Pana partnerem w rozwoju OZE w Polsce?

Ireneusz Zyska, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu, Pełnomocnik Rządu ds. Odnawialnych Źródeł Energii: Moim zadaniem jest zajęcie się likwidacją barier ograniczających rozwój OZE i koordynowanie prac, które mają na celu zwiększenie znaczenia czystych źródeł w miksie energetycznym Polski, ze szczególnym uwzględnieniem morskiej energetyki wiatrowej, biogazu rolniczego, biopłynów, paliw alternatywnych oraz elektromobilności i magazynów energii. Będę też prowadził prace nad kierunkami rozwoju i możliwościami wykorzystania wysokotemperaturowych reaktorów. Jako pełnomocnik ds. OZE jestem odpowiedzialny za realizację polityki energetycznej rządu, poprzez koordynację prac resortów, w których kompetencjach znajdują się kwestie rozwoju odnawialnych źródeł energii, tj. ministerstw: Klimatu, Środowiska, Aktywów Państwowych, Rozwoju, Infrastruktury i Rolnictwa. Moim zadaniem jest formułowanie rekomendacji dla organów administracji rządowej i opiniowanie projektów dokumentów mających znaczenie dla kształtowania polityki państwa w zakresie rozwoju OZE.

Cleanerenergy.pl: W 2019 r. moc elektryczna zainstalowana OZE w Polsce wzrosła o 12,3 proc., tj. o 1,04 GWe. Czy to, Pana zdaniem satysfakcjonujący wzrost?

I.Z.: I tak, i nie. Analizując rozwój odnawialnych źródeł energii musimy patrzeć na horyzont czasowy wybiegający poza rok kalendarzowy. Jak pokazują doświadczenia innych państw, transformacja energetyczna to proces trwający dekady. Odnosząc się jednak do przedstawionych danych, chciałbym zaznaczyć, że w latach 2018-2019 zakontraktowaliśmy w aukcjach około 4,5 GW mocy z odnawialnych źródeł energii, a w 2020 r. planujemy dodatkowe 2,4 GW, co pozwoli na zainstalowanie prawie 7 GW nowych mocy w okresie 3-4 lat. Te dane nie obejmują obszaru energetyki prosumenckiej, w ramach której możemy uzyskać dodatkowo 3 GW mocy.

Kluczowe będzie dalsze prowadzenie działań stymulujących rozwój OZE, ze szczególnym uwzględnieniem energetyki rozproszonej, klastrów energii i spółdzielni energetycznych, tak aby w przyszłości uniknąć luki inwestycyjnej, która wystąpiła w ostatnich latach w związku ze zmianą systemu wsparcia.

Cleanerenergy.pl: W tym samym okresie moc elektryczna zainstalowana jednostek konwencjonalnych, opalanych węglem kamiennym wzrosła o 2 GW….

I.Z.: Tu ponownie odwołam się do perspektywy czasowej. Wskazanie, że w jednym roku wygenerowano 2 GW mocy ze źródeł konwencjonalnych, niewiele mówi o długoterminowych działaniach. Powyższa wartość wynika z zakończenia budowy nowych aktywów konwencjonalnych, które została rozpoczęta  kilka lat wcześniej. Warto zauważyć, że w odróżnieniu od źródeł odnawialnych, nie mamy już w planach budowy wielu źródeł opalanych węglem kamiennym.

Cleanerenergy.pl: O ile powinna wzrastać moc zainstalowana OZE w najbliższych latach, aby Polska mogła spełnić wymogi polityki klimatycznej narzucone przez Komisję Europejską? Jak możemy to osiągnąć?

I.Z.: Źródła energii odnawialnej mają zróżnicowany stopień wykorzystania mocy. Przykładowo 1 MW mocy w biogazowni rolniczej wygeneruje rocznie ok. 7-8 razy więcej energii elektrycznej niż 1 MW mocy z instalacji fotowoltaicznej. Nasze zobowiązania w obszarze celu oze dotyczą nie tylko elektroenergetyki, ale również sektora ciepłowniczego, czy transportowego.

Szybkiemu przyrostowi odnawialnych źródeł energii sprzyja wzrastający wśród firm produkcyjnych, zwłaszcza z obszaru przemysłu energochłonnego, popyt na zieloną energię. Nowy Zielony Ład, a także Dyrektywa Red II, do implementacji której jesteśmy zobowiązani, jest dla Polski dużym wyzwaniem, ale jednocześnie szansą na przeprowadzenie cywilizacyjnej zmiany w zakresie sposobu produkcji energii, poprawy efektywności energetycznej, ale przede wszystkim podniesienia jakości życia naszego społeczeństwa. Za niedługo produkty wyprodukowane bez udziału zielonej energii nie będą mogły znaleźć nabywców na rynku Unii Europejskiej. Do tego dochodzą rosnące ceny uprawnień do emisji CO2. Tak więc z jednej strony mamy do czynienia z presją, a z drugiej strony z systemem wsparcia i zachęt stosowanych zarówno przez Unię Europejską, jak też państwa członkowskie, w tym Polskę. Z pewnością żeby zdynamizować rozwój oze, a także klastrów energii, spółdzielni energetycznych, czy też energetyki prosumenckiej, niezbędne jest dobre prawo. Niebawem przedstawimy propozycje nowelizacji kluczowych ustaw w tym zakresie.

Cleanerenergy.pl: Za 93 proc. przyrostu mocy zainstalowanej oze w 2019 r., odpowiada fotowoltaika. Moc zainstalowana instalacji solarnych podłączonych do systemu energetycznego wzrosła o 968 MW, do 1,53 GW. Dlaczego pozostałe segmenty są w stagnacji? Jak można to zmienić?

I.Z.: W ostatnich latach obserwowaliśmy lukę inwestycyjną, która wynikała ze zmiany systemu wsparcia z certyfikatowego na aukcyjny. Komisja Europejska wydała zgodę na nowy mechanizm aukcyjny w grudniu 2017 r., co pozwoliło nam na uruchomienie pierwszych dużych aukcji w 2018 r. Dzięki przeprowadzonym aukcjom w najbliższych latach Polska będzie jednym z największych w Europie placów budowy w segmencie oze. W ciągu 3-4 lat planujemy oddać do użytku farmy wiatrowe o mocy około 4 GW. W efekcie proporcja nowych źródeł fotowoltaicznych, w odniesieniu do wszystkich oze, nie będzie już tak wysoka. Ponadto przygotowujemy duży program rozwoju biogazowni i wykorzystania biogazu do celów grzewczych i transportowych, nie zapominając o innych branżach oze, jak mała energetyka wodna, geotermia, czy biomasa.

Cleanerenergy.pl: Fotowoltaika rośnie w ostatnich latach w tempie trzycyfrowym. W efekcie łączna moc zainstalowana instalacji solarnych podłączonych do systemu energetycznego stanowi już 16 proc. mocy OZE w Polsce. Tymczasem generacja prądu ze słońca wyniosła w ub.r. 723 GWh, co stanowi 2,86 proc. energii wyprodukowanej przez OZE. Czy warto inwestować w tak nieefektywne źródła energii? Dlaczego?

I.Z.: W każdym systemie elektroenergetycznym potrzebny jest zróżnicowany miks, który będzie uwzględniał różną charakterystykę pracy poszczególnych źródeł wytwórczych. Źródła fotowoltaiczne, pomimo iż w skali roku wytwarzają niewiele energii w odniesieniu do mocy zainstalowanej, przynoszą wiele korzyści. Zapewniają generację w ciągu dnia, czyli w okresie największej konsumpcji oraz w okresach o największym nasłonecznieniu, tj. w miesiącach wiosennych i letnich, kiedy ze względu na wzrost rozpowszechniania się urządzeń klimatyzacyjnych, zużywamy coraz więcej energii elektrycznej. Inną kwestią jest wpływ rozwoju fotowoltaiki prosumenckiej na wzrost efektywności energetycznej. Samodzielni producenci „zielonej energii” przykładają bowiem większą wagę do kwestii oszczędności energetycznej.

Cleanerenergy.pl: Boom w fotowoltaice to efekt zainteresowania tą technologią przez osoby fizyczne, ze względu na spadek kosztów zakupu i wzrost efektywności urządzeń. Według danych URE, na koniec września ub.r. moc zainstalowana profesjonalnych instalacji stanowiła ok. 1/3 mocy zainstalowanej w fotowoltaice. Można więc szacować, że na koniec ub.r. łączna moc zainstalowana solarnych instalacji prosumenckich wynosiła ok. 1 GW. Jak te relacje powinny wyglądać w kolejnych latach?

I.Z.: Rozwój fotowoltaiki to złożony proces, u podstaw którego leżą nie tylko zmiany kosztowe, wynikające z postępu technologicznego, ale również działania podejmowane przez nasz rząd. W 2016 r. wprowadzony został system opustowy dla prosumentów, który stał się ogromną siłą napędową ruchu prosumenckiego. Następnie wprowadziliśmy program „Mój Prąd”, ulgę termomodernizacyjną i rozszerzyliśmy opusty o podmioty biznesowe, co w efekcie spotęgowało dynamikę rozwoju mikroinstalacji prosumenckich. Pamiętajmy również, że rozwój fotowoltaiki to nie tylko instalacje prosumenckie. W Polsce pierwsze aukcje dla odnawialnych źródeł energii były przeprowadzone właśnie dla instalacji fotowoltaicznych, co miało miejsce w 2016 r. Od tego czasu corocznie przeprowadzamy aukcje dla fotowoltaiki, co wyraźnie pokazuje kierunek działań rządu Premiera Mateusza Morawieckiego.

Cleanerenergy.pl: Prosumentów w zakupie instalacji solarnych wspiera też rząd. W ramach I naboru do programu „Mój Prąd” obsługujący go NFOŚiGW dofinansował ponad 27 017 instalacji PV o 152 MW łącznej mocy zainstalowanej (beneficjenci otrzymali 131,9 mln zł). W ramach II naboru, budżet wynosi 600 mln zł. NFOŚiG liczy, że dzięki dotacjom na przydomowe instalacje fotowoltaiczne wygenerowana zostanie moc 700 MW. Na koniec br. wykorzystane zostanie więc 73 proc. środków. Do wydania w 2021 r. zostanie jeszcze ok. 270 mln zł. Rząd planował pierwotnie, że program będzie realizowany przez ponad pięć lat do końca 2025 r. Czy prosumenci mogą liczyć, że program będzie kontynuowany w kolejnych latach, począwszy już od 2021 r.?

I.Z.: Na dzisiaj w budżecie projektu pozostało do alokacji ponad 860 mln zł. To ogromne środki, którymi musimy się zająć. I na tym się dziś skupiamy.

Cleanerenergy.pl:Niedawno powiedział Pan, że rozwój energetyki rozproszonej ze źródeł odnawialnych stanowi ważny obszar rozwoju energetyki w Polsce, mający na celu dywersyfikację wytwarzania, obniżenie emisyjności, bezpieczeństwo energetyczne
i spełnienie celów klimatycznych. Czy dynamiczny rozwój OZE powinien być skoordynowany z modernizacją i rozwojem systemu energetycznego? Czy planowane nakłady przez PSE, czy największe firmy energetyczne są wystarczające dla zapewnienia bezpieczeństwa systemu?

I.Z.: Oba działania są od siebie uzależnione i nie mogą być prowadzone osobno. Jeżeli nie będziemy inwestować w sieci dystrybucyjne i przesyłowe, to nie będziemy mogli inwestować w źródła wytwórcze.

Cleanerenergy.pl: Uważa się, że energetyka rozproszona, a zwłaszcza słoneczna, jest najlepszym sposobem na ograniczenie w przyszłości problemu ze zbilansowaniem krajowej podaży i popytu energii elektrycznej zwłaszcza latem. Czy jednak nasz system jest zabezpieczony przed awarią, jaka miała miejsce we wschodniej Anglii 9 sierpnia 2019 r., gdy w wyniku samoczynnego odłączenia instalacji fotowoltaicznych o mocy ok. 0,5 GW, a następnie ograniczenia generacji dużej morskiej farmy wiatrowej oraz wyłączenia bloków CGGT, doszło do black-outu.

I.Z.: Awarie zawsze mogą wystąpić i nie jesteśmy w stanie wszystkiego przewidzieć. Niemniej jednak inwestycje w sieci elektroenergetyczne, automatykę, systemy zarządzania powodują, iż możliwości ich wystąpienia są minimalizowane. Zapewniam, że jesteśmy dobrze przygotowani.

Cleanerenergy.pl: Pierwszą zawodową farmą wiatrową w Polsce była Elektrownia Wiatrowa Barzowice składająca się z sześciu elektrowni o mocy 5 MW zlokalizowana województwie zachodniopomorskim, w gminie Darłowo, uruchomiona w kwietniu 2001 roku. Obecnie powstają znacznie większe farmy wiatrowe, np. Potęgowo składająca się z 81 turbin o mocy 220 MW, czy Jasna, w skład której wchodzić będzie 39 siłowni o mocy 132 MW. Czy to właściwy trend?

I.Z.: W mojej opinii energetyka odnawialna również dzieli się na energetykę wielkoskalową i rozproszoną. Farmy wiatrowe, zresztą fotowoltaiczne również, o dużych mocach są potrzebne, ponieważ są w stanie dostarczać duże wolumeny taniej energii elektrycznej. Energetyka rozproszona z kolei, generuje energię na potrzeby własne, rozumiane zarówno w skali mikro – prosumenckie, jak również w większej skali – klaster energii czy spółdzielnia energetyczna. Według mnie właściwy miks tych rozwiązań zapewnia zrównoważony rozwój sektora energetycznego.

Cleanerenergy.pl: Rząd rozważa złagodzenie przepisów tzw. ustawy odległościowej, czyli ustawy o inwestycjach wiatrowych na lądzie z lipca 2016 r., która określa minimalną odległość budynków mieszkalnych od wiatraków. Na czym miałyby polegać zmiany?

I.Z.: Obszar ten jest niezmiernie wrażliwy ze społecznego punktu widzenia. Dostrzegamy różne ograniczenia i problemy wynikające z przedmiotowej ustawy, ale pamiętamy również przyczyny, dla których została ona uchwalona. Planujemy wsłuchać się w głos mieszkańców i umożliwić lokalizowanie farm wiatrowych na lądzie, tam gdzie będzie przyzwolenie i akceptacja społeczna. Dużą rolę odegrają samorządy i lokalne konsultacje społeczne. Rozważamy też wprowadzenie rekompensat w postaci niższych cen energii elektrycznej.

Cleanerenergy.pl: Jednostkowa moc zainstalowana siłowni lądowych stale rośnie, czy nie lepszym rozwiązaniem zamiast budowania nowych farm byłoby umożliwienie modernizacji i rozbudowy działających parków wiatrowych?

I.Z.: Modernizacja nierozerwalnie związana jest ze zmianą przepisów ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych. Inna kwestią jest fakt, że modernizacja, polegająca na zastępowaniu starych instalacji o mniejszej jednostkowej mocy zainstalowanej na nowe instalacje o lepszych parametrach, może rozpocząć się w Polsce na dużą skalę nie wcześniej niż za 5-6 lat. Wynika to z cyklu życia instalacji wiatrowych.

Cleanerenergy.pl: Energetyka wiatrowa ma więc w Polsce 20-letnią historię, na razie to elektrownie powstają na lądzie. Kiedy rozpocznie się nowy etap – i Polska będzie miała w swoim miksie także morską energetyka wiatrową? Jeszcze za czasów rządów koalicji PO/PSL zapowiadano, że przyłączenie do sieci przesyłowej pierwszych morskich turbin wiatrowych nastąpi w 2019 r…  Czy deklarowany obecnie termin – 2025 r. – zostanie dotrzymany?

I.Z.: Zdecydowanie tak. Prowadzone przez nas działania – głównie w obszarze legislacyjnym, pozwalają zakładać, że warunki stworzone dla tego sektora umożliwią powstanie pierwszych instalacji do tego czasu. Prace nad projektem ustawy o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych rozpoczęliśmy rok temu. Otwarty dialog nad jej założeniami z zainteresowanymi partnerami pozwolił na wypracowanie dobrych rozwiązań, co do których panuje konsensus. Projekt, po korektach wynikających z ostatnio zakończonych konsultacji, powinien zostać przyjęty przez rząd w kwietniu br.

Dziękujemy za rozmowę.