PGE Polska Grupa Energetyczna przygotowała koncepcję transformacji kompleksu energetycznego Bełchatów, obejmującą plan projektów inwestycyjnych wraz z ich uzasadnieniem i harmonogramem. Na rekultywowanych gruntach mają powstać nowe instalacje OZE, m.in. największa farma fotowoltaiczna w Polsce, ogromny magazyn energii, czy duża farma wiatrowa. Wartość tych inwestycji to ok. 4,5 mld zł. Zarząd PGE najwyraźniej liczy także, że rząd zdecyduje się tam na lokalizację siłowni jądrowej.

Należąca PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna zlokalizowana w woj. łódzkim Elektrownia Bełchatów to 12 bloków cieplnych o łącznie 5102 MW mocy osiągalnej, opalanych węglem brunatnym, wydobywanym w pobliskim oddziale PGE GIEK – KWB Bełchatów. Elektrownie zawodowe cieplne na węglu brunatnym wyprodukowały w ub.r. (pozostałe to należąca do PGE Elektrownia Turów, a także ZE PAK) 45,4 TWh energii, o 19% więcej niż przed rokiem, przy wzroście całego rynku o 5%, do 174,4 TWh. Renesans energii z węgla brunatnego, sprawił, że jej udział w miksie stanowił 26% wolumenu wyprodukowanej energii w Polsce (wzrost o 3,1 pkt. proc.). Elektrownie i elektrociepłownie PGE na węgiel brunatny wyprodukowały w ub.r. 41,3 TWh energii brutto i 37,2 TWh energii netto (oraz 2,82 PJ ciepła). Ich udział w generacji wynosił więc 23,8%.

Bełchatowska elektrownia, największa z nich, była więc, nie tylko podstawą bezpieczeństwa energetycznego w Polsce, ale też eksporterem energii m.in. do Niemiec, Czech, ze względu na wysokie ceny energii i jej niedobory na tamtejszych rynkach, wspierając tamtejsze systemy i konsumentów. Ale przez to, że jest to największa w Polsce i na świecie jednostka produkująca energię z węgla brunatnego, jest też znaczącym punktowym emitentem CO2, za co jest atakowana przez organizacje prośrodowiskowe, domagające się jak najszybszego zamknięcia działającej od 1981 r. elektrowni (ostatnio Greenpeace w 2030 r., a wcześniej Fundacja ClientEarth do 2035 r.). I to mimo, że w 2021 r. ta jednostka wytwórcza została w pełni dostosowana do wymagań́ konkluzji BAT.

Zarząd PGE, podaje w „Sprawozdaniu niefinansowym z działalności PGE Polskiej Grupy Energetycznej S.A. i Grupy Kapitałowej PGE za 2021 rok”, że grupa przygotowała koncepcję transformacji Kompleksu Energetyczna Bełchatów, która w sposób komplementarny prezentuje plan projektów inwestycyjnych na lata 2021 – 2043 wraz z ich uzasadnieniem i harmonogramem. Jej horyzont jest jednak istotnie dłuższy, niż oczekiwany przez ekologów. 

Nie oznacza, że plan nie jest ambitny. W ramach transformacji w Bełchatowie i szerzej w regionie łódzkim powstanie szereg inwestycji realizowanych zarówno przez Grupę PGE, jak i projekty komplementarne, realizowane poza nią, i przez nią niefinansowane. Dzięki nim ma powstać ponad 15 tys. nowych miejsc pracy w nowoczesnych sektorach gospodarki. Zarząd PGE twierdzi, że realizacja tego planu jest uzależniona od zaangażowania wielu podmiotów, również na szczeblu całego kraju – przekracza bowiem wyłączne możliwości Grupy Kapitałowej PGE, która jest przecież największym podmiotem w branży. 

PGE planuje utworzenie centrum technologicznego OZE na bazie dzisiejszych spółek wsparcia energetyki konwencjonalnej, które będą̨ się̨ transformować́ w kierunku realizacji projektów odnawialnych: produkcji, remontów oraz recyklingu i odzyskiwania surowców z wycofywanych z eksploatacji elektrowni fotowoltaicznych i wiatrowych. W ub.r. koncern utworzył już Centrum Rozwoju Kompetencji – program dedykowany dla pracowników elektrowni i kopalni oraz mieszkańców regionu, gdzie mają możliwość przekwalifikowania do pracy w energetyce odnawialnej (korzysta z tego 200 pracowników m.in. spółek wsparcia). Planowane jest powstanie Hubu Multimodalnego w Zduńskiej Woli – Karsznicach, w którym Betrans, lokalna spółka transportowa należąca PGE, zatrudniająca ok. 1400 osób, będzie świadczyć PKP Cargo Terminale usługi transportu kołowego, co zapewni możliwość utrzymania miejsc pracy w przyszłości przy mniejszej liczbie zleceń pochodzących od Elektrowni Bełchatów. Na części rekultywowanych terenów powydobywczych planowana jest budowa centrum rekreacyjno – turystyczno – kulturowego.

Kompleks energetyczny Bełchatów, na co liczą ekolodzy czeka dekarbonizacja (pierwszy blok ma być odstawiony w 2030 r.). Na jego terenie miałyby zostać wybudowane trzy farmy wiatrowe o łącznej mocy blisko 100 MW. To oznacza – przy obecnie stosowanych technologiach, że powstałoby ok. 30-50 elektrowni wiatrowych o mocy od 2 MW do 3,5 MW każda. Można szacować, że produkowałyby one ok. 250-300 GWh energii rocznie. Koszt inwestycji to ok. 200 mln euro (0,9 mld zł). Koncern nie podaje dokładnych lokalizacji przyszłych farm (jedna z nich przewidziana jest zrekultywowanych terenach na tzw. Polu Bełchatów), zastrzega jedynie, że aby możliwe ich wybudowanie, konieczna jest nowelizacja ustawy o OZE, i zliberalizowanie zasady 10h, co oznacza, że znajdować się będą blisko terenów zurbanizowanych. Zapewne powstaną na terenach powydobywczych, bo minimalna klasa gruntu pod takie instalacje to: IV, V, VI lub nieużytki, najlepiej bez zadrzewienia. Przez bliskość obecnej Elektrowni Bełchatów nie będzie problemów z wyprowadzeniem mocy do sieci średniego napięcia, czy głównego punktu zasilającego. 

PGE planuje wybudować w Bełchatowie także farmy fotowoltaiczne o mocy około 600 MW na terenach Zbiornika Popiołów, Zbiornika nr 5 oraz Góry Szczerców. To 1/5 mocy wielkoskalowych instalacji PV planowanych do wybudowania przez PGE do 2030 r. Trzeba przyznać, że będzie to wyzwanie technologiczne i logistyczne bez precedensu na polskim rynku. Obecnie w Bełchatowie trwają przygotowania do realizacji pierwszego etapu. Wybudowanie takich ogromnych obiektów wymaga przede wszystkim przeprowadzenia rekultywacji, zmian studium uwarunkowań oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, jak również uzyskania kompletu decyzji administracyjnych.

PGE Energia Odnawialna rozpoczęła niedawno budowę na zrekultywowanych gruntach po kopalni siarki Siarkopol Tarnobrzeg farmy PV Jeziórko o mocy 100 MW, która w drugim etapie ma być rozbudowana do 150 MW. Ale zespół farm, który powstanie w kompleksie energetycznym Bełchatów będzie nie tylko największą instalacją PV w PGE, ale też największym takim obiektem w Polsce. Na razie największa farma PV powstaje na Pomorzu przy niewielkiej osadzie Zwartów, gdzie niemiecki deweloper Goldbeck Solar buduje elektrownię o mocy 285,6 MW na ok. 300 ha wydzierżawionych gruntów. Wartość tej inwestycji szacowana jest na 200 mln euro (finansowanie udzielone przez cztery banki to 763,4 mln zł). Kompleks farm PV, które planuje wybudować PGE będzie więc dwa razy większym projektem niż powstający gigant PV na Pomorzu, i zajmie on ok. 600 ha powierzchni. CAPEX na ten projekt może wynieść 400 mln euro (ok. 1,9 mld zł). Szacunkowa produkcja energii z takiej farmy to 600-700 GWh rocznie.

PGE planuje w Bełchatowie budowę magazynów energii o mocy do 300 MW (nie podając ich pojemności). Byłaby to największa taka jednostka w grupie, przed bateryjnym magazynem zaplanowanym w Żarnowcu o mocy 200 MW, i pokrywałaby ok. 38% planowanych przez grupę 800 MW mocy w tym segmencie. CAPEX instalacji planowanej w Żarnowcu szacowano na 900 mln zł (przy 600 mln zł oczekiwanego dofinansowania), co oznacza, że przy o 50% większej jednostce w Bełchatowie należy oczekiwać wydatków rzędu 1,3-1,4 mld zł. PGE planuje stworzenie programu „Wirtualna Elektrownia”, gdzie chciałaby wykorzystać kompetencje IT. Duże bateryjne magazyny energii są wykorzystywane w takich projektach, działających m.in. w Wielkiej Brytanii, gdzie gromadzą energię wytwarzaną przez OZE w ich pikach produktywności, by ją dostarczyć poza szczytem, po bardziej optymalnej cenie. Moc planowanych do wybudowania na zrekultywowanych gruntach bełchatowskiego kompleksu niestabilnych OZE to ok. 700 GW, szacunkowa generacja to 1 TWh rocznie.  

W ramach zastępowania obecnych cieplnych węglowych aktywów wytwórczych niskoemisyjnymi, w Bełchatowie miałaby powstać instalacja termicznego przekształcania odpadów z odzyskiem energii (ITPOE) o wydajności ok. 60 tys. ton odpadów rocznie. Za nieco większą spalarnię odpadów, wchodzącą w skład EC Rzeszów, o wydajności 100 tys. ton, PGE zapłaciła ok. 0,3 mld zł. Nakłady na ITPOE można więc oszacować na 0,18 mld zł.

Razem wydatki w ramach transformacji regionu bełchatowskiego, i tylko na nowe źródła energii można oszacować więc na co najmniej 4,5 mld zł. Realizacja nowych inwestycji (OZE, ITPOE), według zapowiedzi zarządu PGE, przewidywana jest na lata 2025-2027. Oznaczałoby, że średniorocznie CAPEX na ten cel wyniósłby wówczas 1,5 mld zł. 

To ok. 20% rocznych nakładów inwestycyjnych, jakie ponosi PGE (można zakładać, że część pieniędzy pochodziłaby z unijnego Funduszu Sprawiedliwej Transformacji). Kompleks energetyczny Bełchatów będzie więc przez trzy lata wielkim placem budowy, gdzie zatrudnienie przy instalacji nowych ekologicznych źródeł mogłoby znaleźć tysiące osób: energetyków i pracowników spółek wsparcia, czy ich członków rodzin. Jednak potem przy obsłudze OZE, niemal w 100% zautomatyzowane, zatrudnienie byłoby mniejsze, nawet po przekwalifikowaniu. 

Dlatego najciekawsze jest to czego nie opisano in extenso w przywołanym „Sprawozdaniu niefinansowym z działalności PGE Polskiej Grupy Energetycznej S.A. i Grupy Kapitałowej PGE za 2021 rok,” a co można znaleźć na umieszczonej na str. 51 mapce. W centralnym miejscu wizualizacji kompleksu energetycznego Bełchatów znajduje się bowiem niskoemisyjne źródło wytwórcze o mocy ok. 3000 MW. Zarząd PGE najwyraźniej liczy, że rząd (działając poprzez spółkę Polskie Elektrownie Jądrowe, poprzednio PGE EJ1, należącą do PGE) wybuduje w Bełchatowie jedną z planowanych elektrowni jądrowych, co zapewne nie spodoba się ekologom. 

„Program polskiej energetyki jądrowej” przewiduje w Polsce od 6 do 9 GWe zainstalowanej mocy jądrowej w oparciu o wielkoskalowe, wodne ciśnieniowe reaktory generacji III+. Harmonogram zakłada budowę i oddanie do eksploatacji dwóch elektrowni jądrowych po 3 reaktory każda. Budowa pierwszego reaktora ma się rozpocząć w 2026 r., jego uruchomienie zaplanowano na 2033 r. Oddanie do eksploatacji ostatniego reaktora w drugiej elektrowni ma nastąpić w 2043 r., co zbiega się z końcową datą planu PGE dotyczącego transformacji kompleksu energetycznego Bełchatów. 

Według autorów rządowego „Programu polskiej energetyki jądrowej”., budowa jednego bloku wymaga zatrudnienia łącznie 3-4 tys. pracowników do prac budowlanych i montażowych o szerokim spektrum zawodów i poziomie wykształcenia – od robotników po odpowiednim przeszkoleniu do pracy na budowie obiektu jądrowego, przez spawaczy­, ślusarzy, mechaników, operatorów dźwigów, kierowców pojazdów budowlanych, elektryków, automatyków, geodetów, elektromonterów, monterów rurociągów, zbrojarzy, betoniarzy, aż̇ po inżynierów, architektów i przedstawicieli wielu innych zawodów. 80­-90% pracowników to osoby o wykształceniu technicznym, zawodowym i przyuczone do wykonywania takich prac. Zgodnie z metodologią Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, zatrudnienie w przypadku eksploatacji elektrowni jednoblokowej można oszacować́ na 500­700 osób (w zależności od m.in. mocy), z tego 200­-300 techników i 300­-400 innych specjalistów. Wielkość́ zatrudnienia dla elektrowni dwublokowej wynosi ok. 1000 osób. 

Lokalizacja drugiej polskiej elektrowni jądrowej w Bełchatowie, oprócz możliwości wykorzystania m.in. istniejącej (i modernizowanej) infrastruktury, np. sieciowej, pozwoliłaby na wykorzystanie potencjału tamtejszych mieszkańców, podtrzymanie poziomu zatrudnienia, zapobiegając ryzyku degradacji regionu po wyłączeniu z użytkowania Elektrowni Bełchatów.

t.brzezinski@cleanerenergy.pl